بررسی ساختار چهارمضرابهای فرامرزپایور

در رساله پیش رو پنج قطعه چهارمضراب از چهار مضراب های فرامرز پایور مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. چهار مضراب های پایور رادر یک نگاه کلی می توان به دو دسته تقسیم نمود. گروه اول شامل چهار مضراب هایی می باشد که کاملاً تحت تأثیر سنت های گذشتگان و قالب فکری سنتی مرسوم خلق شده اند. اما در گروه دوم نوآوری ها و نکات جدیدی وجود دارد که بسیار قابل بررسی و کنکاش می باشند. در مورد چهارمضراب و بطور کلی شیوه های متفاوت ساخت آن تحقیقاتی توسط افراد و دانشجویان صورت گرفته است ، ولی نبود تحقیق مشخصی در خصوص نحوه تفکر پایوردر خلق چهار مضراب هایش ، نگارنده را بر آن داشت تا به بررسی و کنکاش در این موضوع بپردازد. نوآوری و تغییر لازمه جریان های فکری و هنری برای پویایی، سرزندگی و تأثیر گذار بودن می باشد که در چهار مضراب های پایور (گروه دوم) این نوآوری ها ، در عین وفاداری و رعایت چهارچوب سنتی چهارمضراب های موسیقی کلاسیک ایرانی ، بنا نهاده شده اند. ذکر این نکته بسیار مهم، ارزش و اعتبار و ضرورت بررسی این چهار مضراب ها را مشخص می کند. برای تحلیل و بررسی ساختار قطعات فوق از شیوه آنالیز "شنکِر" ، که در کلاس های کارشناسی ارشد توسط آقای هومان اسعدی تدریس می شود ، استفاده شده است. در این روش عواملی مانند ساختار مُدال قطعه، ساختار فرمال، نمای ملودیک جملات و الگو های ریتمیک موجود در پایه و کل چهارمضراب و همچنین نوع بسط و گسترش جملات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. با بررسی ساختار این چهارمضراب ها ، می توان این فرم از قطعات به را به دو گروه کلی (از لحاظ شیوه ساخت آنها) تقسیم بندی نمود. درگروه اول، چهار مضراب ها کاملاً تحت تأثیر شیوه سنتی وکلاسیک موسیقی ایرانی خلق شده اند که در آن یک الگوی ریتمیک ثابت توسط پایه چهارمضراب معرفی می گردد و سراسر قطعه (که معمولاً در آن ازیک مُد هم بیشتر استفاده نمی شود) ملودی ها در همین قالب ریتمیک (بعضاً با اندکی تغییر در الگوی ریتمیک پایه) معرفی می گردند. در گروه دوم چهار مضراب ها ، عناصر بدیعی به کار گرفته شده است که در زمان خود بسیار پیشرو و نوگرا بوده اند مانند: تغییر مُد، وسیع تر شدن محدوده صوتی قطعات، تغییر پایه چهارمضراب در طول قطعه و اهمیت ملودی پردازی. این نکات در حال حاضر برای ساخت یک چهار مضراب بسیار معمول و بدیهی به حساب می آیند.